| |
|
Ĉiuj dioj estas for.
Recenzo de Christian Declerck
pri Ulrich Becker : Ĉiuj dioj estas for. Novjorkaj poemoj.
Usono, kun sia amasa fatraskulturo el violento, kun siaj 'armoj de sindetruo' kaj sia tutmonda lingvotrudo, ne havas mian simpation. La imperiismaj streboj de Usono pensigas pri 'Deutschland über Alles'. La usona hegemonio pereos pro aroganteco.
Paul Verhaeghen, belgo, konopsikologo kiu vivas kaj laboras en Syracuse, Novjorko, en sia granda nederlandlingva romano "Omega minor" (2004), senspiriga eposo de la dudeka jarcento, skribas: "Ni ne iluziiĝas pri la liberecoj en ĉi tiu lando, kiu sin tiel orgojle nomas Ameriko — kvazaŭ tiu sola Usono, kiel ajn giganta, ampleksus la tutan kontinenton. Ne ekzistas pli naciisma lando ol tiu 'Ameriko', neniu nacio en la mondo kiu vivas en pli 'splendid isolation', nul pli memsufiĉa kaj satmanĝinta behemoto. Oni ne estas interesita pri lecionoj el la paseo aŭ eĉ el la nuno."
Kun Ulrich Becker, germano loĝanta en Novjorko de 1999, mi havas komune nur la sperton de la jubilea kongreso en Varsovio. Li skribas pri ĝi en "La Aĵoj kaj la Sezonoj" (1996). Mi memoras la amuzan tekston ‘Ĉar ni estas germanoj’ kaj la realisman titolrakonton (pri virino mortanta inter siaj katoj). Cetere, la morto – "tiu lasta ĝemego, la baŭmo kun kiu oni elspiras sian vivon" – revenas ankaŭ alinovele. Realismo, gejeco kaj eĉ Novjorko tie jam aperis:
"mi jam antaŭe aŭdis pri la fascina kaj detrua vivego tie, vidis filmojn kaj fotojn, mi kredis koni urbon kaj homojn. Sed tamen mi devis konstati ke, se mi nomis eŭropajn ĉefurbojn simple iom frenezetaj, Novjorko estis la pura kaj konstanta deliro; se mi antaŭe opiniis ke en eŭropaj ĉefurboj vivis multaj morale kadukaj homoj, mi devis nomi la vivon en Novjorko simila al infero, kiu kaptis en sia profunda valo – portanta la nomon Manhattan – la plej vivovoluptajn kaj sensavidajn kaj gigantemajn homojn el la tuta mondo […]"
La poemaro "Ĉiuj dioj estas for", subtitole: Novjorkaj poemoj, estis eldonita en 2004 kaj proklamiĝis Verko de la Jaro 2005. Mi miris. Mi ja atendis 'vetkuron' inter Camacho (per Celakantoj) kaj Ertl (per Provizore). Sed eĉ la dua loko iris al alia: "Survoje" de Klara Ilutoviĉ. La ceteraj kandidatoj estis neglektitaj de la publiko, skribis Literatura Foiro. Nekredinde! Ĉu pro tio ke iliaj poemoj estis jam 'konataj', parte aperis dise en revuoj, dum la Novjorkaj Poemoj estis tute novaj?
Ankoraŭ mi ignoris ilin tamen; ilia tempo venos, mi pensis; oni devas ankaŭ vivi. Jarojn mi atendis tiel la publikigon de "Kantoj de Anteo". Mao Zifu sendis (iaman) manuskripton al FEL. Estis rimarkindaj poemoj en ĝi, sed la eldonkomisiono ŝajne konsilis nee. Do, ĝi eldoniĝos aliloke; tio okazis ankaŭ al "Urno kun runoj" de Meva Maron. Sed ĉu grave? Da legaĵo ja ĉiam sufiĉe.
Intertempe mi demandis min, kion Berlinano faras en Usono. Kial eŭropano dezirus vivi en lando, kies registaro riproĉas fremdajn ŝtatojn pro friponeco, sed mem ne kondutas dece? Dume mi konjektis pri la enhavo, pri la stilo: Ĉu priskriboj de la urbego Novjorko, malfacilaj kiel "Havenoj" de Mauro Nervi? Ĉu geja poezio kiel tiu de Benoît Philippe, Dresdena germano? Ĉu pasiaj amkantoj kiel tiuj de Miguel Fernández? Intriga titolo: Ĉiuj dioj estas for.
La enhavo de la poemaro estas aranĝita kaj ordigita en tri rubrikoj: la urbo Novjorko, ampoemoj, kaj la ĉiutaga vivo. Unu sola poemo konkludas la tuton. Unua impreso: matura lingvo, neniuj ‘preseraroj'. Ni rigardu de iom pli proksime: (1) Pri la urbo mem, 18 eroj; (2) Unu kun vi, 12 eroj; (3) Ĉiuj dioj estas for, 12 eroj; Epilogo: Simple, la lasta.
La tria parto komenciĝas per ‘Al Rilke’, poemo per kiu la aŭtoro kvazaŭ replikas al la germana poeto, pli precize: al ties soneto kiun li tradukis kaj metis tuj komence de sia libro, eĉ antaŭ la enkondukon. Per tiuj du poemoj, de unu al la alia, Ulrich Becker faras arkon; ne ponton trans la oceanon, ne ponton de Eŭropo al Ameriko, sed ligon inter malaj pensoj, grandan paŝon por transvenki la diferencojn, la kontraŭojn, esperante nun povi elteni la tiean batalon. Li reagas al Rilke, defendas sin, pravigas la malmolon kaj malmildon. Necesas ja lukti por transvivi. (Mi ŝatus vidi la originalon, ĉar tiu 'soneto al Orfeo' – prenita el serio – postulas diveni sian ĝian signifon: ĝia la senco ne estas evidenta. Ankaŭ en ĉi poemaro mem, kvankam ĝi estas neniel hermeta, tamen ne ĉio estas facila kaj tuj klara; almenaŭ ne ek- aŭ unualege.)
La tripaĝa enkonduko estas tre bonvena, kaj mi – intence – nenion ĉerpos el ĝi: por ne anticipi la malkovran plezuron de la leganto. ĝi Ĝi mallonge priparolas la cirkonstancojn de la poemverkado, la trovitan Novjorkon kaj ĝian karakteron, kaj fine relativigas la ĵus diritajn faktojn, enfokusigante la poemojn kaj ilian rilaton al tiuj aferoj. Mi legis tiun enkondukon plurfoje, profite, ne dum la tralego de la poemaro, sed antaŭe kaj poste. Kaj tiel mi malkovris belan regatan stilon. Kaj novan 'Sezonon', netan progreson post la 'Aĵoj'. Ni trairu la poemaron mem:
(1) La unua poemo, ‘La urbo mem’, pensigas min tuj pri skoldpoemo de Aldo de' Giorgi en "Pretertempe", sed en postaj poemoj detale klariĝas la kialo de la skoldo, kaj pro ties praviĝo la komparemo forsvenas, vanuas. ‘Humoroj en stato de kaptiteco': la aŭtoro trovas sian vojon en la kruela urbo; kaj jen, jam inter la verslinioj de la sekvanta poemo mi legas respondojn al miaj antaŭaj demandoj: ‘Eble nun, Almozulo’ aludas kial li fuĝis el Berlino. Kaj li sinsekve priskribas impresojn, kiujn la urbo liveras, jen per rimita poezio, jen per senrimaj versoj. Novaj ekkonscioj, novaj komprenoj, ideoj. Ulrich Becker montras la malbelon kaj elvokas la belon, la memorindojn, la atingojn. Li ne fortimiĝas, li ne kapitulacas antaŭ malfacilaĵoj. Kion li nomas venĝemo estas ĝuste tiu deziro sukcesi, batale, laboregante. Liaj poemoj esprimas la kompleksecon de Novjorko; li ne seniluziiĝas, ne perdas la revojn, sed laboras por ŝanĝi ion, kie eble. "Ĉu mi forkuru de vi, / Kaj de la vivo, / En la dezertojn? / Nur ĉar vi ne estas la oazo, / Sed miraĝo?" Tiu energia vivovolo, venkovolo, memorigas pri Kurzens, sed – sane ĉi-foje – ankaŭ agas. "Kaj planojn lanĉi / Pasinton tranĉi / Al l' lumo paŝi / La timon kaŝi…" ‘David’, individua homo, povas venki la Goljaton, la ŝtonan urbon. ‘Metroa raporto el nokta lito’, kvankam nur sonĝa rezulto de akumulitaj impresoj, donas belan priskribon de veturo per metroo. Sekvas metafora ‘Matenoj’, kaj ‘Novjorka lulkanto’ rigardas la urbon kiel dormanton, finiĝante per la okulmalfermaj vortoj: "Kiel veki…kaj…vekiĝi?" La lasta poemo ĉi-parta sugestas eĉ penson de sinmortigo.
(2) La dua serio de poemoj temas pri persona amrilato. Rilato inter viroj. Sed ne diferenca de interseksa. Tute neŭtrala estas por ekzemplo la trafa, tre simpla ŝajne: ‘Sed ne flori’. Eĉ ĉi-parte restas ligoj kun la ĉirkaŭa mondo: ‘Al la dormanto’ kaj ‘Halucino en metroo’. La poeto uzas en la pasiofuriozo tamen sufiĉe vualitajn vortojn kaj verkas metafore. Sed povas esti ke simbolaj vortoj – kiel la 'bluo' kaj la 'blanko' en ‘Mi el vi’ – estos diversmaniere interpretitaj. Ĉi rubriko finiĝas per ‘Tri difinoj de amo’, difinoj sur tri niveloj de la homa estaĵo. 'Sinsekvaj' diras la titolo eksplicite; tio supozigas ke tiu ordo, tiu sinsekvo, estas laŭintenca kaj alklimaksa.
(3) Per ‘Al Rilke’ ni forlasas la iluzion de la ama kaj amora vivo, kvankam egale reala, kaj revenas en la krudan realon de la Novjorka vivo: ‘Ĉiuj dioj estas for…’! Nun venu la spito. Ĉu venkos la mavo? Ĉu venkos la bono? Ĉiuj defendiloj estu aktivigitaj. La poeto alvokas la ‘Inspiro’n. Kaj la inspiro ekfluas en ‘Nefinita poemo’, kritikante per nura listigo de homspecoj, sen bezono de rimoj. En ‘Despere’ novan esperon alportas infanoj. Unu poemo kvazaŭ fluas en alian: ‘Transiroj’: la vivo, unu homa vivodaŭro – " mezi inter id' kaj av' " – iĝas esperdona epizodo malgraŭ akcidentoj kaj malagrabloj; poemo kun brila strofo pri "Subite ĉion subkompreni" kaj "Plori, plori / pro la pezo de l' espero. Kaj sereni!" Kaj Amo montrata per: "Kaj impeti / En la tago de la morto." Sekvas pli konkreta ilustro en ‘Mia ebria najbaro en drinkejo’ kaj novaj kritikoondoj en ‘Ami-Neami’. ‘Sen titolo’ honoras la spiton flanke de nia lingvo. Konsento de la poeto pri la mondo venos nur kun la paco, en ‘Dum ni la pacon festos’.
La epiloga ‘Simple, la lasta’ traktas esperojn por mondo pli bona. La konkludo estas, ke tiu kruda vivbatalo estigas kreemon kun grandaj rezultoj ekonomiaj, industriaj, artaj. Jen poemaro kiun oni relegu por ĝui ĝin. Nur tiam valoriĝas la strukturo de la kompleta artaĵo. Nun, postlege, posttrastude, mi komprenas la elekton de la legintoj voĉdonintaj por ĉi tiu Verko de la Jaro. Malgraŭ tio ke mi komparcele faligis alipoetajn nomojn, ĉi tie aŭdiĝas nova voĉo, memstara matura poeto. Ankaŭ/eĉ mMalgraŭ tio ankaŭ, ke Ulrich Becker riverencas al Rilke, Wilhelm Busch, Goethe kaj Verlaine (pri personoj estas notoj en la libro).
La poemaro estas eldonita en tre flegita vesto. Maldensigas la presitaĵon ne nur la blankaj paĝoj inter la libropartoj, sed ankaŭ kelkaj bildoj de la aŭtoramiko Uday K. Dhar. Pri tiuj ilustraĵoj mi povas diri nur, ke ili 'ilustras' la poemaron en la dua senco de la nederlanda vorto 'verluchten' (ilustri; aerumi): ili ilustras ne la enhavon de la teksto, sed la sinespriman liberecon de artistoj, pri kiu ili mem atestas. Por libero necesas spaco, aero.
La poemoj estas tre diversformaj. La versoj plej ofte havas rimojn, fojfoje aliteracion. La aŭtoro ne timas eliziojn, kiel: al l' lumo, el l' taga, al l' sino, el l' vaku', al l' korto — kiuj en presita poemo ne ĝenas, sed malpli facile recitiĝas. Renkontiĝas trafaj vortoj: okulkisi, skuolito, troveoĝemoj, interseksi, superfarti… Malgraŭ pli frua aserto, tamen unu erareton mi rimarkis: usonsona, anglesoniga supersigno setlis sur 'spongo' (p.46.); kaj sur p. 80 mi unue mislegis, mi ja skribus: sinkaŝe (unuvorte!) kaŭris.
Tiu poemaro ŝanĝis mian opinion pri Usono, nepre mildigis mian rigardon al plia konsideremo. Jes, malgraŭ la usoneca verso: "Fiku la mildon!" Mi konstatas, ke mi dividas kun la poeto kelkajn lingvojn, sed precipe la stelsimbolan; kaj ties idealismon, ties revon. Gratulon, Ulrich.