| |
|
Esperanta Dostojevskij
La rusa Ivan G. Ŝirjaev meritis rangi inter la plej gravaj prozistoj en la unuaj 50 jardekoj, kiel Baghy, Bulthuis, Engholm, Emba. Sed eĉ kleraj esperantistoj destinis liajn manuskriptojn al tiuj subpolve forgesitaj. Bonŝance, “Pro Esperanto” post precize 60 jaroj de sia morto (1993) projektis eldoni ties plenan verkaron en kvar volumoj, po du kun romanoj kaj noveloj. La unua verkaĵo estas kolekto de dek tri noveloj dise aperintaj en revuoj kaj broŝuretoj inter 1914 kaj 1937. La novelaro elvokas jen la primitivan ĉarmon de la vivstilo de Rusio antaŭrevolucia, jen la alienecon de simplaj homoj spertintaj la kruelaĵojn de la unua mondmilito. En la peco La peko de Kain, soldato travivinta la militon de unu al alia ekstremo de Eŭropo tranoktas antaŭ ol atingi hejmon en domo de diotima vilaĝano kies filo enkarceriĝis dum la milito pro la rifuzo porti pafilon kaj mortigi. La sinteno de tiu rifuzinto ribeligas la konsciencon de la soldato sennoma kiu la tutan nokton “surscenigas” enpense okazaĵojn kies kruela rolulo estis ankaŭ li. De ĉi tiu nokto la pentofaronto penos “supersoni la riproĉojn de la konscienco”. Antaŭ siaj edzino kaj filo tiu ĉi lavas al si manojn kiel Pilato. Laŭ konsilo de piulo kiu gastigis lin, direktas sin al dezertulo meditinta en grotoj apud Kievo. De tiu ĉi la soldato ricevis ordonon turmenti al si fingrojn de la du manoj per kupraj ringoj surportitaj ĝismorte. Tiel turmentiĝita li pilgrimas.de vilaĝo al vilaĝo.
La romano La nova vivo ricevis premion en 1927 okaze de la 13aj Internaciaj Floraj Ludoj. Ties manuskripto troviĝas en la Internacia Esperanto-Muzeo en Vieno. Libro kun luma etoso, esploras la mistikan evoluon de la ĉefrolulo, impresas per meditema substanco, per la viveco de roluloj. Ipato, mezaĝa needziĝinta fervojisto renoncas iun tagon “fumaĵi la ĉielon” (sencele vivi). Li trovas en stacidomo korbon kun infaneto aristokrate vestita abandonita. Ipato ŝarĝas sin kreskigi la knabineton. De tiu momento li fariĝos pentofaranto por sia antaŭa malrespekto al Dio. Li manĝos sekalpanon kaj dormos sur la planko ĝis la maturiĝo de Anĝelina. Je destinita jaro la knabino retrovas siajn gepatrojn kaj forlasos sian zorganton. Por la homo Ipato la disiĝo estas suferiga, sed por la mistikulo Ipato ĝi estas pekliberigo. Pli alta ŝtupo al la ĉielregna vojo atendas lin. Malriĉa je ĉiu ajn havaĵo li ĝisvivos la maljunecon kiel pilgrimulo. Ĉar kiu havas Dion tiu estos konstanta feliĉulo.
La verkaro de Ivan Genadieviĉ Ŝirjaev (1877-1933) konservas la antikvan lingvaĵon de la frua Esperanto komunan ankaŭ al la frua zamenhofa stilo per la tre ofta uzo de certaj sufiksoj kiel -ec, -em, -et kaj -anta, la funkcio de unu kiel pronomo. Malglate legebla estas lia prozo por nuntempa leganto pro la abundo de kunmetitaj vortoj, sinsekvaj adverboj (“responde malaprobe-nee skuis la kapon”), de gerundioj, de nekutimaj formoj por moderna Esperanto kiel “zorgoatakite, senpostsigne, tetaniĝis”, tamen geniaj en kondiĉoj de la malriĉa vortprovizo de tiuepoka Esperanto. Belaspekte eldonitaj estas la du volumoj kun taŭga enkonduko biografia kaj kritika fare de Herbert Mayer.
Nicolae MACOVEI
Reen al:
| Ĉefpaĝo originala literaturo |